پاؤل فایرآبنت و ای‌یان هکینگ
ضدّ روش
Paul Feyerabend and Ian Hacking
Against Method (Analytical Index, Persian, and English),2022
PDF(eBook)
https://drive.google.com/file/d/1cBgpG4VfE8OtlVUyZFU-Jw-Th4rI1Qz6/view?usp=sharing
https://drive.google.com/file/d/1_7QxY6sHoykfM0XfiDHnwWfAh5JzqwsZ/view?usp=sharing
Najafizadeh.org Series in Philosophy and History of Science in Persian, Volume XIV, 2022
ISBN -13: 978-1-7331083-7-9
فهرست تحلیلی (فارسی و انگلیسی)
فهرست تحلیلی به زبان انگلیسی تنها در فرمت PDF در بالا موجود است.
طرحی از استدلال کلی
|
مقدّمه |
41 |
علم ذاتاً امری آشوب‌گراست: آشوب‌گرایی نظری بیشتر جنبۀ بشردوستانه دارد و محتمل‌تر است تا پیشرفت را ترغیب کند تا بدیل‌های دیگرش نظم و قانون. (به اشتباه در متن فارسی «نظم و قانون را» آمده است.)
|
فصل 1 |
47 |
این امر را هم بررسی رویدادهای تاریخی و هم تحلیل انتزاعی رابطۀ میان فکر و عمل نشان می‌دهد. تنها اصلی که مانع پیشرفت نیست این است: همه‌چیز رواست.
|
فصل 2 |
53 |
برای مثال، شاید از فرضیّه‌هایی استفاده کنیم که با نظریّه‌های کاملاً تأیید‌شده و یا با نتایج تجربی به‌خوبی تثبیت‌شده تناقض داشته باشد. ممکن است بتوان علم را با ضدّ استقرا به‌پیش برد.
|
فصل 3 |
57 |
شرط سازگاری که ضروری می‌داند تا فرضیّه‌های نو با نظریّه‌های پذیرفته‌شده همساز باشد مدّلل نیست، زیرا نظریّۀ قدیمی‌تر را حفظ می‌کند، و نه نظریّۀ بهتر را. فرضیّه‌هایی که نظریّه‌های تأیید‌شده را نقض می‌کند، شواهدی به دست ما می‌دهد که نمی‌توان آن‌ها را از راه دیگری به‌دست آورد. کثرت نظریّه‌ها برای علم سودمند است، درحالی‌که یکنواختی توان انتقادی آن را مختل می‌کند. یکنواختی بالندگی آزاد فرد را هم به مخاطره می‌اندازد.
|
فصل 4 |
67 |
هیچ فکری نیست، هرچند قدیم و محال، که نتواند بر معرفت ما بیفزاید. کلّ تاریخ فکر جذب علم شده و برای بهبود هر نظریّۀ منفردی به‌کار می‌رود. مداخلۀ سیاسی را هم نباید مردود دانست. شاید لازم باشد بر تعصّب کورکورانۀ علم غلبه کرد که دربرابر جایگزین‌ها برای وضعیّت‌های موجود ایستادگی می‌کند.
|
فصل 5 |
73 |
هیچ نظریّه‌ای نیست که با تمامی واقعیّت‌های حوزۀ خود سازگار باشد، با‌این‌حال همیشه نظریّه را نمی‌توان مقصّر دانست. واقعیّت‌ها در مرام‌های قدیمی‌تر قوام می‌یابد و تصادم میان واقعیّت‌ها و نظریّه‌ها می‌تواند دلیل پیشرفت باشد. پس گام نخست در تلاش ما باید یافتن اصول ضمنی موجود در مفاهیم مشاهده‌ای آشنا باشد.
|
فصل 6 |
89 |
نمونۀ چنین اقدامی را با بررسی استدلال برج پیروان ارسطو در ردّ حرکت زمین نشان خواهم داد. این استدلال تفسیرهای طبیعی را دربر دارد – افکاری آن‌قدر نزدیک به مشاهده که نیاز به کوششی خاص بود تا وجود آن‌ها را دریابیم و محتوای آن‌ها را معیّن کنیم. گالیله تفسیرهای طبیعی ناسازگار با کوپرنیک را تشخیص داد و آن‌ها را با تفسیرهای دیگری جایگزین کرد.
|
فصل 7 |
101 |
تفسیرهای طبیعی نو، مشاهدۀ نو و بسیار انتزاعی‌تر زبان مشاهده است. تفسیر‌ها وارد زبان شده و در آن تاجایی پنهان می‌شود که فرد نمی‌تواند متوجّه تغییر به‌وجود آمده شود (شیوۀ یادآوری). آن‌ها فکر نسبیّت همۀ حرکت‌ها و قانون لختی دایره‌‌ای را دربر دارد.
|
فصل 8 |
115 |
افزون بر تفسیرهای طبیعی، گالیله دست به تغییر در بحث‌های شورانگیزی زد که به‌نظر می‌رسید برای کوپرنیک خطری به‌حساب می‌آید. او وجود چنین جوش‌و‌خروشی را می‌پذیرد، بی‌اعتنایی کوپرنیک به آن‌ها را تحسین می‌کند، و مدّعی می‌شود آن هیاهو را به‌‌کمک تلسکوپ فرونشانده است. بااین‌همه، او دلایل نظری بر اینکه چرا باید از تلسکوپ انتظار داشت تصویر درستی از آسمان بدهد، ارائه نداد.
|
فصل 9 |
125 |
تجربۀ اوّلیّه با تلسکوپ چنین دلایلی را فراهم نمی‌کرد. نخستین مشاهده‌های آسمان با تلسکوپ، تار، نامشخّص، متناقض و در تضاد با آن چیزی بود که هرکس می‌توانست با چشم غیرمسلّح ببیند. تنها نظریّه‌ای که می‌توانست اشتباه دید با تلسکوپ را از پدیده‌های واقعی جدا کند، با آزمایش‌های ساده رد شد.
|
فصل 10 |
143 |
ازسوی دیگر، برخی پدیده‌های تلسکوپی وجود دارد که کاملاً کوپرنیکی است. گالیله این پدیده‌ها را چون مدرکی مستقل به‌سود کوپرنیک ارائه می‌دهد، در‌حالی که این وضع، بیشتر وضع دیدگاهی مردود بود – کوپرنیک‌گرایی – که برخی مشابهت‌ها را با پدیده‌هایی دارد که از دیدگاه ردشدۀ دیگری می‌آمد – این فکر که پدیده‌های تلسکوپی تصاویر پایداری از آسمان به‌دست می‌دهد.
|
فصل 11 |
147 |
به چنین روش‌های «غیر‌منطقی» پشتیبانی، به‌دلیل «گسترش نامتوازن» (مارکس، لنین) بخش‌های مختلف علم نیاز است. کوپرنیک‌گرایی و سایر مواد علم نو تنها به‌این‌دلیل باقی ماندند چون علّت در گذشتۀ آن‌ها نادیده گرفته شده بود.
|
فصل 12 |
165 |
روش گالیله در زمینه‌های دیگری نیز کارایی دارد. برای مثال می‌توان از آن برای حذف دلایل موجود، ضدّ مادّی‌گرایی استفاده کرد و به مسئلۀ فلسفی جسم-ذهن پایان داد. (هرچند مسائل علمی متناظر با آن همچنان دست‌نخورده است.) از اینجا این نتیجه عاید نمی‌شود که باید آن را به‌طور کلّی به‌کار برد.
|
فصل 13 |
167 |
کلیسای زمان گالیله نه‌تنها به منطق، آن‌طورکه در آن زمان، و حتّی امروز، معلوم است، نزدیک‌تر بود، بلکه به تبعات اجتماعی و اخلاقی دیدگاه‌های گالیله هم توجّه کرد. محکومیت گالیله منطقی بود و تنها ازسر فرصت‌طلبی و نبود چشم‌انداز ممکن است خواستار بازبینی در آن شد.
|
فصل 14 |
177 |
پژوهش‌های گالیله تنها بخشی کوچک از به‌اصطلاح انقلاب کوپرنیکی را تشکیل داد. با افزودن باقی عوامل بازهم آشتی‌دادن پیشرفت با اصول آشنای ارزیابی نظریّه دشوارتر می‌شود.
|
فصل 15 |
191 |
نتایجِ تاکنون به‌دست‌آمده فرضش بر حذف تمایز میان زمینۀ اکتشاف و دلایل رسیدن به آن، معیارها و واقعیّات، اصطلاحات مشاهده‌ای و اصطلاحات نظری است. هیچ‌یک از این تفاوت‌ها اهمیّتی در کاربندی علمی ندارد. کوشش بر تحمیل آن‌ها می‌تواند عواقبی فاجعه‌بار داشته باشد. خردگرایی «انتقادی» پوپر به‌همین دلایل ناکام می‌ماند.
|
ضمیمۀ 1 |
205 |
|
فصل 16 |
211 |
سرانجام، آن نوع قیاس که زیربنای بیشتر روش‌شناسی‌هاست، تنها در برخی موارد به‌نسبت ساده ممکن است. این نوع قیاس زمانی درهم می‌شکند که بکوشیم دیدگاه‌های غیرعلمی را با علم مقایسه کنیم و پیشرفته‌ترین و عمومی‌ترین بخش‌های آن را، و درنتیجه بخش‌هایی را که بر بیشترین اسطوره‌‌های خود علم استوار است، درنظر بگیریم.
|
ضمیمۀ 2 |
263 |
|
فصل 17 |
269 |
نه علم مقیاس جهانی کمال است، نه عقلانیّت. آن‌ها سنّت‌های ویژه‌ای‌اند، که از زمینۀ تاریخی خود بی‌اطّلاع‌اند.
|
فصل 18 |
289 |
بازهم ارزیابی معیارهای خردگرایی و اصلاح آن‌ها ممکن است. اصول اصلاح نه بالاتر از سنّت است و نه از تغییر می‌گریزد، و تثبیت آن‌ها ممکن نیست.
|
فصل 19 |
299 |
علم نه سنّتی واحد است و نه بهترین سنّت موجود، مگر برای مردمی که به حضور آن عادت دارند، به منافعش و زیان‌هایش. در هر دموکراسی‌ای، علم باید از دولت جدا باشد؛ درست مانند کلیسا که حالا از دولت جداست.
|
فصل 20 |
315 |
دیدگاهی که زیربنای این کتاب است، نتیجۀ سیری منظّم از فکر نیست، بلکه نتیجۀ استدلال‌هایی است که در پی دیدارهای تصادفی بروز کرده است. خشم از تخریب ناخواستۀ دستاوردهای فرهنگی که همۀ ما می‌توانستیم از آن‌ها چیزی بیاموزیم، دربرابر ابراز اطمینان ازسر غرور برخی از تحصیل‌کرده‌هایی که با اتکا به آن در زندگی مردم مداخله می‌کنند، و اهانت‌هایی که با جمله‌های فریبندۀ خود به زبان می‌آورند تا بدکرداری خود را بیارایند، انگیزۀ من در این کار بود و هنوز هم هست.
پاؤل فایرآبنت و ای‌یان هکینگ، ضدّ روش، بنیاد نجفی زاده، جلد چهاردهم، 1401
, Paul Feyerabend and Ian Hacking Against Method Front Cover, Persian Edition 2022
ISBN: 978-1-7331083-7-9
